دکتر حسن نصراله زاده ساروی، دکتر نیما پورنگ، دکتر رضا صفری، مهندس آسیه مخلوق، دکتر محمدعلی افرائی بندپی، دکتر محمد جواد نعمت الهی، مهندس مهدیه بالوئی، مهندس محمد کاردر رستمی، مهندس احد احمدنژاد چهره،
جلد ۹، شماره ۱ - ( بهار و تابستان ۱۴۰۲ )
چکیده
در سطح جهان، رودخانه‌ها تحت تنش انسانی فوق‌العاده ناشی از تکه‌تکه شدن جریان، تغییرات کاربری اراضی و مقررات قرار دارند که موجب کاهش کیفیت آب شده است. مروری بر مطالعات یکپارچگی نشان میدهد که سیستمهای آب جاری تا حد زیادی به ویژگی دینامیکی طبیعی آنها بستگی دارد که به نوبه خود در حفظ زیستگاه نقش دارد. در این مطالعه عوامل فیزیکی و شیمیایی آب رودخانه تجن که زیستگاه ماهیان مختلف بوده و رهاسازی برخی ماهیان اقتصادی دریای خزر در آن صورت می‌گیرد، در ۷ ایستگاه طی سال ۱۴۰۱ مورد بررسی قرار گرفت. آنالیز پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب براساس روشهای استاندارد اندازهگیری گردید. تغییرات دمای آب، pH، هدایت الکتریکی، کل موادجامد معلق، کدورت، اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، اکسیژن‌خواهی شیمیایی، آمونیم، نیتریت، نیترات، فسفات، شاخص کیفیت آب و شاخص جامع آلودگی به ترتیب برابر ۰۰/۳۲-۵۰/۱۴ درجه سانتی‌گراد، ۴۸/۶-۲۴/۱۲، ۱۰۰۲۰-۵۶۲ میکروزیمنس بر سانتی‌متر، ۷۱/۱۸۵-۳۵/۲ میگروگرم بر لیتر، ۰/۳۲۸-۸/۱ NTU، ۱۱/۱۴-۰۱/۱، ۰۵/۱۶-۵۸/۰، ۲۱/۵۰-۳۹/۲، ۰۲۸/۱-۰۲۰/۰، ۷۷۱/۰-۰۰۵/۰، ۵۶/۵۸-۴۹/۰، ۶۱۰/۱-۰۱۰/۰ میلیگرم بر لیتر، ۰/۷۵-۰/۱۷ و ۳۳/۷-۲۰/۱ ثبت شد. براساس آزمون تحلیل مولفه اصلی متغیرهای اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، نیتریت، نیترات و فسفات در مولفه اول بوده که دارای اهمیت بیشتری در رودخانه تجن میباشند. همچنین براساس آزمون رگرسیون گام به گام در میان ۱۱ پارامتر شاخص کیفیت آب موثرترین متغیرها، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، کدورت و فسفات تعیین شد. همچنین، براساس شاخص جامع آلودگی کیفیت آب این رودخانه به متغیرهای فسفرکل، فسفات و نیتریت وابسته بوده است. در نهایت براساس پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و همچنین شاخص‌های مختلف کاربری آب رودخانه تجن برای زیست ماهیان و بچه ماهیان مناسب و مطلوب نیست. براساس شاخص‌های مختلف، ایستگاه یک (در آزمون کلاستر ایستگاهها در گروه مجزا قرار گرفت) در مقایسه با سایر ایستگاهها دارای شرایط مناسب‌تری جهت رهاسازی بچه ماهیان بوده است.
مهدیه بالوئی، حسن نصراله زاده ساروی، آسیه مخلوق، محمد کاردر رستمی، مرضیه رشیدی گل رویه، احد احمدنژاد چهره،
جلد ۹، شماره ۲ - ( پاییز و زمستان ۱۴۰۲ )
چکیده
سد ژاوه بر روی رودخانه سیروان بعد از دو شاخه اصلی گاوه رود و قشلاق واقع شده و با هدف انتقال آب جهت استفاده در بخشهای کشاورزی احداث گردید. بر این اساس، نمونهبرداری در پنج ایستگاه منتخب از رسوبات سطحی در دو شاخه قشلاق و گاوهرود و همچنین در محل آبگیری سد ژاوه صورت گرفت. در این مطالعه ۹ پارامتر در رسوبات (فرمهای مختلف نیتروژن و فسفرTOC ، pH، Eh) جهت تعیین کیفیت و پیش بینی روند تغذیه گرایی سد ژاوه بررسی گردید. کیفیت رسوبات در ایستگاههای مختلف نشان داد که حاوی آلودگی آلی (نیتروژن) و معدنی (فسفر) بالایی میباشند. براساس TOC% رسوبات منطقه کمی آلوده تا خیلی آلوده به خصوص در ایستگاههای ۲ و ۳ در شاخه قشلاق در نظر گرفته شد اما کیفیت رسوب در ایستگاه ۴ ( شاخه گاوه رود) بهتر و در گروه متوسط طبقه بندی گردید. در تحقیق حاضر تغییرات شاخصOPI و ONI و مقایسه با استاندارد شاخص آلی بیانگر آلودگی بالای رسوبات منطقه است. همچنین با توجه به بالا بودن غلظت میانگین فسفرکل (۱۷۸± ۲۰۷۵ میلیگرم بر کیلوگرم وزن خشک) و فسفر قابلدسترس (۱۴۲±۶۶۶ میلیگرم بر کیلوگرم وزن خشک) در مسیر رودخانههای منتهی به سد خطر غنی شدن سد ژاوه از نظر مواد مغذی نیز افزایش خواهد یافت. لذا با توجه به بالا بودن غلظت آلایندههای آلی و معدنی، پس از آبگیری سد ژاوه، کنترل تغذیهگرایی با در نظر گرفتن زمان ماند در مخزن به سختی امکان پذیر خواهد بود.
