زهرا گلی، دکتر قدرت ترابی، حسنا ملکی،
جلد ۵، شماره ۲ - ( پاییز و زمستان ۱۳۹۸ )
چکیده
در منطقۀ دستگردو- ملا‌احمد (شرق اصفهان)، که قسمتی از بخش میانی نوار ماگمایی ارومیه-دختر محسوب میشود، برونزدهای خوبی از سنگ‌های آتشفشانی ائوسن دیده میشود. زون ارومیه-دختر در این منطقه دارای پهنای حداکثر ۱۳ کیلومتر است که از کم پهناترین بخش‌های این نوار ماگمایی محسوب میشود. سنگ‌های ائوسن در این منطقه شامل تناوبی از گدازه‌ها (تراکیت، داسیت، آندزیت، بازالت آندزیتی، بازالت) و سنگ‌های پیروکلاستیک (لیتیک توف، توف‌برشی و ایگنیمبریت) است که به‌وسیۀ گرانودیوریت‌های با سن الیگوسن قطع شده‌اند. آندزیت‌ها بیش‌ترین حجم را به‌خود اختصاص داده و دارای رخنمون خوبی هستند. کانی‌های اصلی تشکیل‌دهندۀ آندزیت‌ها شامل کلینوپیروکسن (اوژیت)، ارتوپیروکسن (انستاتیت)، پلاژیوکلاز (آندزین تا بیتونیت)، آمفیبول (هورنبلند منیزیم‌دار)، بیوتیت، کوارتز، مگنتیت، ایلمنیت و اسفن است. کانی‌های ثانویه حاصل دگرسانی نیز شامل الیوین کلریتی شده، مالاکیت، کلریت، کلسیت، اپیدوت، اکتینولیت، آلبیت و مونت موریلونیت هستند. نتایج تجزیه‌های شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی منطقۀ دستگردو- ملا‌احمد بیان‌گر طیف وسیع SiO۲ (۴/۵۰ تا ۵/۶۵ درصد وزنی) و سرشت ماگمایی کالک آلکالن این سنگ‌ها است. مقدار عناصر نادر خاکی سبک (LREE) در این سنگ‌ها بیش از عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) است و Eu آنومالی منفی واضحی دارد. با توجه به شیمی این سنگ‌ها و افقی بودن HREEها، سنگ منشأ مذاب سازندۀ این سنگ‌ها را می‌توان یک اسپینل لرزولیت دانست. بررسی‌های پتروگرافی، شیمی کانی‌ها و نمونه‌های سنگ کل نشان می‌دهد که این سنگ‌ها طی فرآیندی یک‌سان ایجاد شده‌اند و در تشکیل آن‌ها آلایش و اختلاط ماگمایی نیز مؤثر بوده است. با توجه به بررسی‌های صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمی سنگ‌های آتشفشانی منطقه دستگردو-ملا‌احمد، محیط زمین‌ساختی تشکیل آن‌ها را می‌توان یک قوس آتشفشانی در نظر گرفت که در اثر فرورانش نئوتتیس به زیر ایران مرکزی به‌وجود آمده است.
دکتر سعیده سنماری، دکتر بیژن ملکی، آقای ابوذر بازوندی، آقای محمد جواد یوسف زاده،
جلد ۷، شماره ۲ - ( پاییز و زمستان ۱۴۰۰ )
چکیده
در این مطالعه ارزیابی رسوبات سازند کژدمی به عنوان سنگ منشا احتمالی، در میدانهای نفتی اهواز، آغاجاری، پارسی، کیلورکریم و مسجد سلیمان در حوضه زاگرس واقع در جنوب غرب ایران انجام گرفت. برای این منظور از مدل سینتیکی آرنیوس جهت ارزیابی بلوغ سنگ منشاء و همچنین بررسی زایش نفت استفاده شد. بر اساس اطلاعات بدست آمده، کروژن غالب در سازند کژدمی از نوع IIاست. همچنین بر اساس مقادیر بدست آمده از پیرولیز راک-اول، این سازند به طور کامل وارد پنجره نفتی شده و دارای بالایی است. از این رو کروژن این سازند، در طبقهبندی بسیار خوب قرار گرفته که از پتانسیل هیدروکربورزایی بسیار خوبی نیز برخوردار است. در این مطالعه بر اساس مدل سینتیکی آرنیوس نیز نتایج مشابهی بدست آمد. بر این اساس، نرخ تبدیل هیدروکربور در میدانهای مختلف در محدوده ۶۶ تا ۱۰۰ درصد قرار گرفت. این تغییرات عمدتاً ناشی از تاریخچه تدفین متفاوت، در میدانهای مورد مطالعه بوده است.
