سولماز بلوچی، محمود صادقیان، حبیب ا... قاسمی، جای مینگو، چیولی لی،
جلد ۳، شماره ۲ - ( ۱۰-۱۳۹۶ )
چکیده
گرانیتهای آیرکان بهوسعت ۱۲ کیلومتر مربع در شمالخاور روستای محمدآباد کورهگز از توابع شهرستان خور و بیابانک و در انتهاییترین بخش شمالخاوری نوار دگرگونی-آذرین جندق- عروسان رخنمون دارد. بخش غالب این گرانیت‌ها، از بیوتیتگرانیتهایپورفیروئیدی تشکیل شده است. چندین دایک و آپوفیز گرانیتی آپلیتی لوکوکرات به عنوان فاز ماگمایی متأخّر، بیوتیتگرانیتهای پورفیروئیدی را قطع کردهاند. هر دو نوع سنگ دگرشکلی شکلپذیر (میلونیتی شدن) و شکننده (کاتاکلاستی یا خردشدگی) شدیدی را متحمل شدهاند. شدت میلونیتیشدن، در بیوتیتگرانیتهایپورفیروئیدی بهمراتب بیش‌تر است. بر اساس ویژگیهای ژئوشیمیایی، مقادیر نسبتهای ایزوتوپی ۸۷Sr/۸۶Sri، ۱۴۳Nd/۱۴۴Ndi و εNd، بیوتیت گرانیتهای پورفیروئیدی میلونیتی شده و گرانیتهای آپلیتی آیراکان، در دسته گرانیتوئیدهای پرآلومین نوع S قرار می‌گیرند. بهترتیب مقادیر۸۷Sr/۸۶Sri (۷۱۲۷۱۴/۰ و ۷۱۲۴۹۰/۰)، ۱۴۳Nd/۱۴۴Ndi (۵۱۱۵۲۲۷ و ۵۱۱۵۸۱/۰)، همراه با مقادیر منفی εNd (۱۹/۸- و ۱۳/۷-) برای بیوتیت گرانیتهای پورفیروئیدی و گرانیتهای آپلیتی، نشاندهندۀ سرچشمه گرفتن آنها از ذوب پوسته قارهای متاپلیتی است. بر اساس سنسنجی U-Pb روی زیرکن، بیوتیت گرانیتهای پورفیروئیدی و گرانیتهای آپلیتی آیراکان، بهترتیب دارای سنهای۱۱±۵۴۵ و ۸/۳±۵۳۷ میلیون سال پیش هستند. این مقادیر، نتیجه سنسنجی U-Pb قبلی (۱۵±۵۴۹ میلیون سال پیش) را نیز تأیید میکند. بنابراین گرانیتهای آیرکان یقیناً، بخشی از سرزمینهای پیسنگی و گندوانایی ایران به سن اواخر نئوپروتروزوئیک- اوایلکامبرین هستند.
