نشریه علوم زمین خوارزمی

دلتاها از مهم‌­ترین واحدهای ریخت‌شناسی محسوب می‌شوند که تأثیر زیادی در فعالیت­های کشاورزی، استخراج معادن، مدیریت سواحل و نظایر آن دارند. علیرغم وجود منابع آب و خاک مناسب در دلتاها، پدیده­های محیطی گوناگونی مانند  تغییرات آب ­و­ هوایی و تغییرات سطح اساس دریاها آن­ها را تحت تأثیر قرار می­دهد. اثر این تغییرات بر ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی، کانی­شناسی رسوبات ظاهر می‌شود. بنابراین این پژوهش با هدف تحلیل محیط­های رسوب­گذاری دلتای رودخانۀ کرخه بر اساس ویژگی­های شیمیایی رسوبات دیرینه انجام شد. بدین‌منظور پس از پردازش داده­های رقومی، تهیه نقشۀ ژئومورفولوژی و بازدید اولیه از منطقه، محیط­های رسوب­گذاری و محل­های مغزه­گیری مشخص شدند. مغزه­گیری با یک دستگاه ماشین حفاری دورانی و به‌صورت پیوسته، تا عمق ده متری در دو محل رفیع و جفیر انجام شد. از میان مغزه­ها، تعداد 20 نمونه برای انجام آزمایش­های کانی‌شناسی و شیمیایی انتخاب شدند. تفاوت در ویژگی­های شیمیایی و کانی‌شناسی نشان داد حداقل سه مرزگسستگی عمده بین لایه­های رسوبی تا عمق 10 متری وجود دارد. علاوه ­براین ضخامت و نوع رسوبات در بین گسستگی­ها شرایط یک‌سانی نداشته و تغییرات آن تابع پایداری محیط­های رسوب­گذاری است. بر این اساس به‌دلیل سیر افزایشی شاخص Mg/Ca، منیزیم، درصد شوری و هم‌چنین کاهش درصد ذرات رسی، مشخص شد روند تغییرات محیط­های رسوبی از عمق­ 10 تا 5 متری به‌سمت شرایط خشک و محیط­های پرانرژی است. در حالی­که از عمق 5 تا 4 و 3 تا 0 متری این روند به‌سمت شرایط اقلیمی مرطوب­تر و محیط­های کم­انرژی است. براین ­اساس نتیجه‌گیری می‌شود که شرایط محیط­های رسوب­گذاری دلتای رودخانه کرخه حداقل در هولوسن بالایی ثابت نیست و این مسئله منجر به تغییراتی در دلتای رودخانه شده است.