نشریه علوم زمین خوارزمی

رخنمون‌های افیولیتی‌ زون  سیستان (غرب زاهدان و شمال سهل‌آباد) نمایانگر باقیمانده‌های لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس در حد فاصل بلوک‌های قاره‌ای لوت و افغان هستند. در این مناطق، پریدوتیت‌های گوشته‌ای بیشترین حجم سنگ‌های متعلق به مجموعه افیولیتی را به خود اختصاص داده و عمدتاً شامل هارزبورژیت تا کلینوپیروکسن-‌‌هارزبورژیت هستند. شواهد پتروگرافی و تغییرات ژئوشیمیایی همچون تغییرات   CaO (88/0 تا 94/2 درصد وزنی)، Al₂O₃ (76/0 تا 51/3 درصد وزنی) و MgO (79/38 تا 24/45 درصد وزنی) حاکی از مقادیر متفاوت تهی‌شدگی در این سنگ‌هاست.  داده‌های شیمیایی کروم اسپینل نشان می‌دهد که این کانی حساسیت زیادی نسبت به آلتراسیون داشته بطوری که آلتراسیون باعث افزایش تمرکز Fe، Mn و در مواردی Si و کاهش تمرکز Al و Mg درکروم اسپینل شده است. بعلاوه در نتیجه آلتراسیون، Mg# کاهش و Cr# افزایش یافته است. چون ترکیب این کانی در تفاسیر پتروژنتیک بطور گسترده استفاده می‌شود باید حساسیت‌های لازم در این زمینه اعمال شود. بر اساس داده‌های شیمیایی کروم اسپینل سالم در یکی از نمونه‌های کلینوپیروکسن- هارزبورژیتی، میزان ذوب بخشی حدود 11 تا 5/11 درصد بدست آمده است. بعلاوه ترکیب این کانی از نظر مقدار  Cr# (5/27 تا 6/28)، Mg# (9/64 تا 8/65) و Al₂O₃ (3/42 تا 4/ 43 درصد وزنی) بر جایگاه ژئودینامیک مشابه با پریدوتیت‌های آبیسال یا جایگاه MORB دلالت دارد. گرچه قیاس شیمی سنگ کل این نمونه و دیگر نمونه‌ها نشان می‌دهد که میزان تهی‌شدگی در پریدوتیت‌‌های مطالعه شده همخوان با دیگر مناطق زون سیستان تغییرات نسبتاً گسترده‌ای دارد که می‌تواند گواه تحول در جایگاه تکتونوماگمایی زایش لیتوسفر اقیانوسی بین جایگاه MORB و SSZ باشد.